thought;
design, intention, resolution;
imagination, fancy, inspiration;
sentiment, disposition;
idea, fantasy, revery;
advice, counsel;
deliberation, consultation;
secret;
mystery;
symbol;
sacrament;
designedly, intentionally, on purpose, purposely;
փրկական —, the Holy Sacrament;
տուն, տաճար խորհդոյ, council-hall;
խորհրդեան դպիր, secretary;
— չար, pernicious advice;
— առնել՝ ի մէջ առնուլ՝ ունել, to consult, to determine, to decide on, to resolve on;
to deliberate, to confer together, to take counsel, to advise with;
— տալ, to counsel, to give advice, to advise;
— հարցանել, to ask advice, to consult, to take counsel;
ի մի — միաբանել, to think together, to deliberate unanimously;
շրջել ի խոհրդոց, to change or alter one's mind;
շրջել զոք ի խորհրդոց, to dissuade from, to advise against;
— ի մտի եդի գիտել, I had conceived the idea of knowing;
— արարի ընդ միտս իմ, I deliberated with myself;
— կալաւ, he conceived the idea to;
զյանդուգն զայն խորհեցաւ —, he formed the hardy design to;
մինչդեռ յայսմ խորհրդի էր, in the midst of these thoughts, while thus deliberating.
figuratively;
sacramentally;
mysteriously;
confidently.
astute, shrewd, wary, cautious;
initiated, adept;
— առնել, to let into a secret, to initiate into a mystery;
— լինել, to be initiated.
cf. Խորհրդագէտ.
initiation.
thought, reflection;
deliberation;
secret;
mystery;
administration of the sacraments;
celebration of mass.
to reflect, to ponder, to think, to revolve, to meditate, to consider;
to imagine, to form an idea of, to suppose;
to consult, to deliberate;
to explain, to expound, to comment upon;
to administer the sacraments;
to celebrate mass.
thinker;
counsellor;
the initiated;
minister, priest.
functionary in mysteries, priest.
confident.
mystical;
mysterious;
sacramental;
emblematical, symbolical;
rational, thinking, prudent;
adviser, counsellor;
— իմաստ, rhapsody, religious rapture.
deliberation, council, consultation;
mystery, sacrament;
mysticalness, mysteriousness;
wisdom, prudence, wariness, cautiousness.
accomplishing, performing.
mysterious.
adviser, counsellor;
confident.
foolish, odd, eccentric.
to consult, to confer, to hold a parley or conference.
council, consultation;
conference, parley;
confidennce.
cf. Խորհրդարան.
secret, discreet, prudent.
secretness, discretion, prudence.
prime adviser or counsellor.
missal, massbook.
adviser, counsellor.
place of conference, council-chamber;
vestry-room;
offertory.
mysteries;
orgies, drunken revelry, feasts of Bacchus, bacchanals, drinking-bout.
house of Parliament, hall of Assembly, chamber of deputies;
place of administration of the sacramants;
offering-place;
mind, intellect.
mysterious, mystical, arcane;
figurative, emblematic, symbolical;
hieroglyphical;
— նշան՝ պատկեր, emblem.
inconstant, voluble, fickle.
cf. Խուժ.
obstinacy, stubbornness, pertinacity;
ի խժդան եւ յոխորտի կալ, cf. Խժդան.
cf. Խուժադուժ.
Mullein, cow's lungwort.
very hard.
physiognomist.
physiognomy.
consulting witches.
to patch;
to cobble.
incense-box, censer.
cf. Խեթ.
cf. Խեղ.
halter, rope, noose;
bowstring;
strangulation, suffocation;
—ք շրթանց, flattery, wheedling, cajolery;
— առնել, — արկանել, ի — գալ, ի — մտաբերել, to strangle, to choke one's self;
— ընդ անձն ուրուք արկանել, առ —ս ածել զոք, to put a rope on the neck of, to bring to the halter, to strangle, to throttle, to choke;
— ընդ անձին հեղձամղձուկ պաշարիլ բանիւն, to be embarrassed & conounded by, not know what to say or do.
strangled, suffocated;
— առնել, to strangle, to suffocate;
— լինել, to be strangled, suffocated.
halter, rope;
bowstring;
gibbet, gallows.
cf. Խեղդան.
to strangle, to suffocate, to stifle;
to wring, to twist (the neck);
to vex, to torment, to doviolence to.
to choke onesself, to be suffocated, stifled;
to burst, to crack, to break out, to melt away.
strangulation;
suffocation.
cf. Յիմար.
cf. Յիմարութիւն.
to be obstinate, headstrong, stubborn, to persist doggedly.
affinity, alliance, relationship;
հոգեւոր —, sponsorship;
արկանել —, — առնել ընդ, cf. Խնամենամ.
boar, sow;
pig, hog, swine;
—ք, spoke of a wheel;
scrofula, king's evil;
— մատակ, sow;
— մալեալ, hog;
— ծովային, sea-hog;
ցնկնիլ —ի, to farrow, to pig;
ծնունդք —ի, litter of pigs;
— խանչէ՝ բոհբոհէ՝ կնչէ՝ գրդայ՝ կռնչէ, the hog grunts.
harsh;
frowning, surly, threatening;
hideous, frightful, horrible, dreadful, shocking;
coarse, gross, rude, rough;
sad, sorrowful;
grave, stern;
— դէմք, stern and haughty countenance;
— աչք, threatening eye, gloomy eye;
— ակնարկել յոք, to look at sternly or angrily, to frown, to scowl, to knit the brows;
— հայել, to look surly at, to sulk, to turn a wild haggard look upon.
to irritate, to anger, to incense, to chafe, to provoke, to exasperate;
— զդեմս, to pucker up one's features, to put on a surly look.
filth, dirt, muck, mire, mud;
filth, obscenity, villany, wantonness;
ի —ի՝ ընդ — թաւալիլ, to get splashed, to be bemired, covered with mud;
—ք պղծութեանց, defilement;
—ք միմեանց, sodomites.
search, inquisition, inquest, perquisition, research, examination;
— եւ խնդիր, strict inquiry;
— արկանել, ի— եւ ի խնդիր արկանել, ի— եւ ի խնդիր լինել, — եւ խնդիր առնել, to search, to examine, to inquire strictly, to pry into;
— եւ խնդիր առնել ումեք, to be in search of, to trace, to follow the tracks.
to humble, to abase, to subject;
to bring down, to lower, to abate, to depress;
to bow or bend down, to incline;
— զունկն, to lend an ear to, to listen to;
— զանձն, to humble oneself;
to do penance, to mortify oneself, to fast;
— զամբարտաւանութիւն ուրուք, to lower, to abase, to bring down the pride of;
— զաստուած առ մարդիկ, to move God to compassion, to implore divine mercy;
Աստուած խոնարհեցուցանէ զամբարտաւանս, God humbles the proud.
low, vulgar, plebeian;
— or — ամբոխ՝ մարդիկ, the mob, the rabble, the populace.
play, game;
recreation, pastime, amusement, sport;
fun, joke, raillery, pleasantery, mockery;
mummery, foolery;
games;
scene, stage, theatre;
*song, air;
սէր խաղուց, gambling, gaming;
խաղք Ողոմպիայ, Olympic games;
խաղք ըմբշամարտից, wrestling;
գնդակ խաղ, the game of tennis;
խաղ կճեայ գնդակաց, game of marbles;
խաղ նարտի, backgammon;
խաղ աղիւսակի, draughts;
խաղ սատրնջոյ, chess;
խաղ աչկապուկի, blind man's buff;
խաղ թղթոյ, card-playing;
cf. Թուղթ;
խաղ բախտի, game of chance;
խաղ բառից, a pun, play upon words;
չլինել կամակ ի խաղ, to be in no mood for sport, not to be in a sporting mood;
ի խաղ հատանիլ, զակատիլ ի խաղս, to abandon oneself to amusements;
ի խաղ մտանե, to join a game;
to sit down to play;
լինել յաջողակ ի խաղի, to have a good game;
to hare a good-hand (cards), to be a lucky player;
լինել դժբաղդ ի խաղի, to have ill luck at play;
կորուսանել ի խաղի, to play or to gamble away;
վատնել զամենայն ի խաղի, to gamble away one's fortune, to lose ones' fortune by gambling;
դադարել ի խաղի, to leave off playing;
խաղ համարել, to take as a joke;
չեն ինչ խաղոյ, it is not to be trifled with, it is no joke;
— խաղ առնել զոք, ընդ խաղ արկանել, to ridicule, to deride, to mock, to make sport or mockery of, to laugh at a person;
ընդ խաղ առնել, to rally, to joke with, to jest with;
to turn to ridicule;
ընդ խաղ, ընդ խաղս, for fun, in jest, for a joke, jestingly;
ո՛րչափ խաղացի ընդ նոսա, how many tricks I played on them ! թո՛յլ տուր անդ զխաղդ, թո՛ղ զխաղդ, joking apart, in good earnest;
խաղ կանչել, to sing a song.
a note.
peace;
calm, tranquillity, quiet, rest, repose;
pacification, conciliation;
— ընդ ձեզ, peace be with you;
— ոգւոյ, մտաց, peace of mind;
այր խաղաղութեան, angel or messenger of peace;
քաղցր՝ խորին՝ անդորր —, perfect peace, profound tranquillity, sweet repose;
— առնել, to make peace;
կեալ ի խաղաղութեան, to live in peace;
առնել — ընդ ումեք, to make one's peace with;
խաղաղութեամբ լինել ընդ ումեք, to be at peace with;
վայելել ի խոր՝ յանվրդով խաղաղութեան, to enjoy profound peace;
to live in comfort;
աղմկել զ—, to disturb, to break the peace;
աղաչել, խօսել ի -՝ ի հաշտութիւն խաղաղութեան, to sue for peace;
մերժել զբան խաղաղութեան, to refuse terms of peace, to reject means for reconciliation, to be opposed to conciliatory measures;
խաղաղութեամբ, peaceably, peacefully, in peace;
արարտասուահայց խաղաղութիւն, խաղաղութիւն ըղձիւք ըղձացեալ, the longed for peace;
խաղաղութիւն է ինձ, I am happy and contented;
խաղաղութիւն պարգեւեսցէ նմա Տէր, God rest his soul;
peace to his soul;
ե՛րթ ի խաղաղութիւն, երթայք խաղաղութեամբ, go in peace;
God be with you;
մնա՛, մնայք խաղաղութեամբ, goodbye! adieu!
to play, to sport, to amuse oneself;
to jump, to leap, to dance, to gambol, to frolic, to frisk about;
to ridicule, to mock, to deride;
to jest, to joke, to play the fool;
to move, to walk, to go, to depart;
to go away, to march, to start on a journey;
to take the field;
to rush at, to swoop down on;
to gush out, to spout forth, to spirt;
խաղասցէ ի վերայ քո Հոգի Տեառն, the spirit of the Lord shall fall upon you;
ամպք զամպօք ելեւել խաղային, the clouds were gathering round;
— ընդ միմեանս, to fall in love with, to be smitten with love;
— զոմամբ, to make game of, to deride, to jeer, to insult;
մուտ եւ ելս —, to go in and out, to frequent;
ընդ ամուրս խաղալով —, to laugh, to scorn, to scoff at fortresses;
— ի պատերազմ, — ի վերայ մարտիւ պատերազմի, to move against, to advance to the attack, to rush to battle;
— բանակին, to decamp;
to change quarters;
յառաջ —, — գնալ, to march, to advance;
յետս —, to retrograde, to retreat;
տիգաւ աչաց — ի վերայ ուրուք, to scowl at, to menace with threatening looks, to frown;
— բանիւք ի վերայ, to apostrophize, to rail at or against some one, to revile, to burst into bitter invectives, to inveigh against;
— գթոց, to pity, to have compassion on;
— ի սնոտիս, to trifle, to waste one's time on trivial occupations.
snare, trap, ambush;
ընդ աղբ եւ ընդ խաղբ գալ, to be ill clothed, to be poorly or shabbily dressed.
grated, cross-barred;
open, openwork;
— դուռն, iron-gate.
swaddling-band, swaddling clothes;
cradle;
ապտել ի —ս, to swathe, to swaddle;
արձակել ի խանձարրոց, to unswathe, to take out of swaddling clothes;
ի խանձարրոց՝ անդստին ի խանձարրոց, from the cradle, from childhood, from infancy;
ուր —ք են նորա, his birthplace;
—ք քաղաքակրթութեան, the cradle of civilization.
cf. Խանդամ.
cf. Խանդանք.
cf. Խանդանք.
cruciform, crossed;
cross-wise;
— դնել, to place across.
in form of a cross, crosswise;
— դնել առ իրեարս զձեռս, to cross the arms.
to mix, to mingle, to blend;
to join, to incorporate, to unite;
to combine, to amalgamate;
to confound, to confuse, to perplex;
to mix up, to season;
to intermix, to intermingle;
to intertwine, to interweave;
to adulterate, to taint, to tinge;
— բարեկամութիւն, to knit in friendship;
սէր —, to fall in love with;
— զկերակուրս, to lay the cloth, to spread the table, to serve up;
— զօղս ընդ ճարմանդս, to button;
to buckle;
to unite;
— զձեռն իւր ընդ ձեռն ընկերի, to take one another by the hand;
խելս —, to exert all one's powers of ingenuity;
— ի ծով, to sail in the open sea;
զխորս —, to swim in the sea;
— զանձն, to meddle, to intermeddle, to interfere, to interpose, to intrude.
cautery;
cauterization;
blister;
brand;
(կնիք) brand-iron;
—ս արկանել, —ս ի վերայ դնել, ի —ս մատչել, to cauterize.
gropingly;
— շրջել՝ գնալ, to grope along, to feel one's way, to go groping;
— խնդրել, to grope about for;
cf. Խարշափ.
darkness, obscurity;
grief, sorrow, affliction;
blindness, delusion, ignorance;
hell;
devil;
dark, obscure, gloomy, murky;
ընդ —, ի —ի, in the darkness, darkly;
խաւար աղջամուղջ, utter darkness;
խաւար շօշափելի, darkness that could be felt;
խաւար գիշերոյ, the shades of night;
— ******խաւար տգիտութեան, the darkness of ignorance;
ի խաւար դառնալ, to get or to grow dark, to become obscure;
ընդ խաւար գնալ, to walk in darkness, to be ignorant of;
բաժին խաւարին առնել, to condemn, to damn;
խաւար կալու զամենայն երկիր, darkness covered the whole earth;
cf. Ըմբռնիմ.
to be darkened, obscured, eclipsed;
to be blinded;
խաւարեցաւ արեգակն ընդ ժամս երիս, the sun remained eclipsed three hours.
surprise, surprising;
seizure, seizing;
impediment, hinder-ance;
agitation, transport, fury;
ընդ խափս by surprise;
ի խափս անկանել, to be surprised, seized, led away.
cf. Կամայորդոր.
to will, to intend, to mean;
— ընդ, to like, to wish, to please;
to be pleased with.
will, determination, intention, design;
wish, desire;
humour, fantasy, whim, caprice;
ի կամաց, կամօք եւ ախորժիւք, voluntarily, willingly;
կամօք, on purpose, designedly;
ըստ կամի, ըստ կամս, at will, ad libitum, arbitrarily, at pleasure;
at discretion;
յոչ կամաց, unwillingly, in spite of oneself, against one's will, reluctantly, grudgingly;
յօժար —, readiness, inclination, willingness;
յեղյեղուկ —, caprice, fickleness;
ինքնիշխան, բացարձակ —, absolute will, arbitrariness, despotism;
անձնիշխան —, free-will;
անձնահաճ —, humour, whim, caprice, fancy;
ըստ կամս անձին գնալ, to indulge one's fancy or caprice;
փոխել զկամս, to change one's mind;
անձնատուր լինել ի կամս ուրուք, to submit to the guideness of;
to comply with all the whims of;
ի կամս ուրուք դնել զիմն, to depend on another's will;
եթէ Տէառն — իցեն, if God wills, God willing;
Տէռն — լիցին, God's will be done;
եթէ — իցեն քո, if you wish or like;
ըստ հաճոյից կամց քոց, at your will or pleasure;
as well as you could wish;
— էին ինձ, I wished to, I wanted to;
— են ինձ ասել, I would say, I mean;
— եղեն նմա, it pleased him to, he liked to;
— էին նորա, he desired or wished;
հակառակ կամաց նորա, against his will;
որ ինչ ի կամս մեր, as much as we can.
basket, pannier;
cf. Կայթիւն;
—ք դրուատեաց, rounds of applause, plaudits;
—ս հարկանել, տալ cf. Կայթեմ.
cf. Եղերդ.
mast;
sail;
weaver's beam;
— դրօչու, flag-staff;
կանգնել զ—ն, to raise a —;
խոնարհեցուցանել զ—ն, to unmast;
to dismast.
cf. Կանաչազարդ.
womanlike, womanly;
— զարդարիլ, to adorn or bedeck oneself like a woman.
female, feminine, womanly, womanish;
effeminate;
— սեր, ազգ —, womankind, the fair sex;
— ձայն, womanish voice;
— զգեստ, woman's garments;
— զարդ, female attire or ornaments;
զգենուլ —, to dress oneself in female attire;
մտանել զմուտ —, ննջել զգործ —, to lie with mankind;
—ք, women;
the menses.
paid in anticipation, advanced;
— դրամ, advance;
— լինել, to advance, to advance sums.
in cash, ready (money);
— դրամ, ready money, cash;
— հատուցանել, to pay in advance.
taking bribes, greedy of gifts, corrupted, venal;
sub-orned;
— դատաւոր, venal or unjust judge.
currying;
cf. Խաղախորդ.
quiver;
կապարճս դարձուցանել, to desert, to rebel;
to retreat, to flee, to throw down one's arms.
to be fastened, tied or bound;
to thicken;
to become attached to, to conceive affection for;
— ոգւոյ ընդ ոգւոյ, — ընդ ումեք սիրով, to knit soul to soul, to be linked in the closest bonds of affection.
blue, sky-blue, cerulean, aznre;
light blue;
գորշ —, dark blue;
— դաշտ, the liquid plain, the watery way, the main, the sea.
hamessed to a coach;
— դուռն, carriage-gate.
carriage-train or waggon-train;
railway train;
— երթի, down-train;
— դարձի, up-train;
երագնթաց կամ յամրնթաց —, fast, slow train;
հապճեպ, կայական, համաշխարհիկ, բեռնակիր or երթեւեկաց, զբօսանաց —, express, stopping, mixed, goods or luggage, passenger, excursion train;
տեղափոխիկ —, carriage-truck;
եհաս ահա հինգ եւ կիսոյ ժամուն —, the half past five o'clock train is just arrived;
cf. Երկաթուղի.
skull, cranium, head;
ընդ — հանել, to cut off the head, to behead, to decapitate.
coach, carriage;
car, chariot;
երկանիւ՝ քառանիւ —, two wheeled carriage, four wheeled carriage;
— քառաձի, վեցձիան —, a coach and four, and six;
համաշխարհիկ —, — կառանոցի, երագընթաց —, omnibus;
hired-coach;
stage-coach;
վարձուոր, հասարակաց, առանձնական —, hackney-coach;
cab;
private coach;
հովանաւոր —, carriage with awning or curtains;
կայարան կառաց, cab-stand;
աստիճանք, դռնակ, աթոռակ, կուրծք, կոնք կառաց, foot-board of a carriage;
carriage-door;
coachman's box;
carriage-seat;
hood of a carriage;
վարձ, սակ կառաց, coach-hire, fare;
ելանել՝ մտանել ի կառս, to get into the coach;
օգնել, տալ բազուկ յելեւէջս ի կառաց, to help into, or down from the coach;
երթալ կառօք, to go or ride in a coach;
կացուցանել զկառսն, to stop the carriage.
jesting, trifling, pleasantry, trick, facetiousness;
derision, mockery, sport;
cf. Խաղ;
jocose, waggish;
humorous, diverting, droll, comical;
ընդ —ս, pleasantly, jestingly, in jest;
humorously, jocosely;
թող անդր զ—դ, joking apart;
— առնել, to jest, to joke, to play the fool;
ասել ընդ —ս, to say jestingly, to cut jokes on;
այպն եւ — առնել, to laugh at, to mock, to jeer, to rally, to scoff at, to turn into ridicule;
այպն եւ — լինել, to be laughed at, to be the laughing-stock of.
comedy;
— յօրինել, to write -;
— խաղալ, հանդիսացուցանել, to act a play, to represent plays;
— իմն է, it is but a farce.
perfection, integrity;
crowning, perfecting;
completion, accomplishment, consummation;
martyrdom;
consecration;
initiation;
—դ or քո —, your Holiness.
to finish, to end, to accomplish, to complete, to consummate;
to crown, to effectuate, to execute, to perfect, to fulfil, to realize;
to improve;
to consecrate, to hallow, to sanctify;
to initiate;
— զպարտս, to perform, to fulfil a duty;
— զխորհուրդ, to carry out a project;
— զկամս անձին, to have one's will, to be contented, to do according to one's desire;
— զկամս ուրուք, to fulfil the wishes of, to humour, to content;
— զբարկութիւն իւք յոք, to glut one's wrath or vengeance on;
— զնթացս, զաւուրս իւր, to terminate one's career;
to end one's days;
— զհոգի, to give up the ghost, to expire, to die.
order, rank, rule, class, series, arrangement, disposition;
turn, succession, sequel, train, concatenation;
rank, state, condition;
religious order, institution, congregation;
orders, ordination;
hierarchy;
rank, line, battle-array;
stratum, layer, bed;
կարգաւ, ըստ —ի, — ըստ կարգէ, — ըստ կարգի, in order, orderly, regularly, systematically, by turns;
one after another, each in his turn, successively;
արտաքոյ —ի, extraordinary;
— բնութեան, order of nature;
—ք ուղղութեան, the laws of probity;
դաշնակեալ կարգք, harmony;
— կանանց, the menses;
— բանից, train, style;
անդրէն ի — բանին ի վեր ելանել, to return to one's subject, to take up a discourse anew;
դնել ի կարգի, ի — արկանել՝ ածել, to put or set in order, to set to rights, to order, to arrange, to settle, to regulate, to dispose;
to enumerate, to run over;
խանգարել, վրդովել զ—, to trouble, to disturb, to disarrange (the order);
զանձն ի —ի ունել, ի — գալ, to regulate oneself, to become discreet, orderly, methodical;
ի — անկանիլ, to prepare, to dispose oneself;
ի — անկեալ պատմել, to relate or narrate methodically;
դնել ի վերայ —, to impose penitence;
ի — աշխարհի մտանել, to get married;
եւ որ ի —ին, and so forth.