to receive, to take, to accept, to admit, to collect, to welcome;
to reap, to derive, to gather;
to have, to occupy;
to take away, to carry off, to ravish, to rob;
— վերստին, to retake;
— ապտակո, to receive a box on the ear;
— զատամունս, to set the teeth on edge;
— արմատ, to take root;
— զդրունս, to surround, to enclose;
- երգս, to sing;
ի մէջ —, to encompass;
խորհուրդ —, խորհուրդ ի մէջ —, to consult, to deliberate;
ի միտ —, to conceive, to comprehend, to understand;
to learn by heart;
խումբ —, to assemble;
մեղս —, to sin, to be culpable;
ի բաց —, to substract, to take away;
to remove;
սուգ —, to mourn, to be afflicted;
առիթ —, to take the opportunity, to profit by it;
— ընդ կատակս, to take a thing in jest;
կասկած —, to suspect;
— ի կին, ի կնութիւն, to marry;
— ողչոյն հրաժարական, to take leave of, to bid adieu to;
— օրինակ, to take example;
շունչ —, to breathe;
զէն —, to take arms, to arm one's self;
մարմին —, to incarnate, to be incarnate;
ծագումն —, to take birth, to shoot out;
առնոյր առնէր ոք, how I should wish that some one had done it !
λαμβάνω. accipio, sumo. եւ այլն. Արմատն է Առ, այսինքն առումն։ Ըմբռնել եւ ունել (որպէս թէ առնաբար). յինքն ձգել ձեռամբ. ընդունել. յափն բառնալ ձեռօք. առնել, բռնել. ալմագ, դութմագ. եւ այլն.
Ա՛ռ դու զաղեղն քո եւ զնետ քո. եւ առ (այսինքն էառ)։ Երանելի է մանաւանդ տալ՝ քան առնուլ։ Զի՞նչ ունիս, զոր ոչ իցէ առեալ. եւ եթէ առեր, զի՞ պարծիս իբրեւ զչառեալն։ Տուք փոխ, ուստի ոչ ակնունիցիք առնուլ (ինչ, կամ յետս)։ Ա՛ռ զօրհնութիւնս զայս, զոր եբեր աղախին քո։ Զի ի մշակաց անդին առցէ ի պտղոյ այգւոյն։ Ա՛ռ գնեա՛ յինէն ոսկի. եւ այլն։
Առնուլ ժողովել զմանկտին ի վերայ աստուածեղէն բազկացն. (Ագաթ.։)
Լիցի առնուլ յարարչէ անտի զմեծամեծ շնորհսն. (Մանդ.։)
Առնուլն՝ երկոցուն նոյն է. բայց օրինակ առնլոյն ո՛չ նոյնպիսի. (Եզնիկ.։)
Հարստանաս մեծապէս ընդ տալն՝ քան եթէ ընդ առնուլն. (Նար. ՟Լ՟Ա։)
Վաճառեսցուք լսելեա՛ց զգիւտս աշխատութեան մերոյ՝ առնուլ զունկնդրութիւն, եւ տալ զպատմութիւն. (Ագաթ.։)
Ի վեր առնու կամ ընտրել.
Առի ես զքեզ ի վանաց հօտից։ Ես զքեզ առից, եւ թագաւորեսցես. եւ այլն։
Առնուլ իւր ժառանգորդ. (Պիտ.։)
Ստանալ. ի ձեռս բերել. ունել եւ կրել յինքն. էտինմէք.
Ոչ եթէ անձամբ ոք առնու պատիւ։ Առցէ անձին իւրում անարգանս. եւ այլն։ Ըստ այսմ ասի եւ յայլ գիրս.
Թեւս առնուլ։ Առնուլ հմտութիւն, կամ աճելութիւն։ Առնուլ արմատս, կամ Սաղարթ առնուլ։ Քարեղէն պատկերացն առեալ զքարաքոս ժանգոյն։ Մոմ ոչ այլ ինչ նիւթ առնու ի մատանւոյն. եւ այլն։
Ծառք եւ տունկք եթէ ոչ առցեն զձմեռն եւ զանձրեւն, ոչ կարեն պտղաբերել. (Վրք. հց. ՟Բ։)
Էառ զհնչիւն սաստիկ հողմին (եղիա). (Յիսուս որդի.։)
Զայսպիսի ինչ համբերութիւն առեալ կրէին յանձինս իւրեանց. (Բուզ. ՟Զ. 10։)
իբր Յանձն կամ յիւր վերայ առնուլ.
Ուր եւ նոցա արարիչն ոչ գարշի զայնպիսի անուանս զինքեամբ առնու։ Որպէս առաքելոյ առեալ զինքեամբ զերեսս ամենայն մարդկութեանս. (Եզնիկ.։)
Էառ զինքեամբ պարսաւանս։ Առեր զքեւ եպերանս. (Պիտ.։)
Տանել յինքեան, կամ ախորժել.
Զմիսն՝ եթէ սիրտ ուրուք առնոյր, եւ ուտէր, ոչ վնասէր. (Եզնիկ. ռմկ. սիրտը քաշել։)
Ի բաց բառնալ. ի բաց վարել.
Առ զոգի իմ յինէն։ Առնու տէր զտէրդ ի գլխոյ քումմէ։ Առէ՛ք զայդ աստի։ Մին առցի, եւ միւսն թողցի. եւ այլն։
Հողմ հարաւոյ առ զմարախն։ Հոգի տեառն առնուցու զքեզ յերկիր, զոր ոչ գիտիցեմ։ Հողմք առցեն զնոսա. եւ այլն։
Իբրեւ զուռնաւորս՝ որք պատեն զշանթս հրայրեացս՝ մինն առնոյր, եւ միւսն իջուցանէր. (Զենոբ.։)
Յարձակեալ՝ էառ զգլուխն ի նմանէ. (Մամիկ.։)
Գրաւել, տիրել. ֆէթհ էթմէք.
Առնուլ զքաղաք։ Առնուին զամուրս։ Առաւ քաղաքն։ Ի չորեքտասաներորդի ամի առնլոյ քաղաքին։ Յառնուլ եղեւ քաղաքն. եւ այլն։
Ոչ վախճանեցաւ սիրելին, այլ գնաց, եւ սուղ ինչ յառաջագոյն էառ զճանապարհն՝ զոր եւ մեզ հարկաւորաբար լինի երթալ. (Բրս. յուդիտ.։)
իբր Յափշտակել. եւ բուռն հարկանել, կորզել. ըմբռնել.
Առնուլ աւար։ Յառնուլ տապանակին տեառն։ Առան ուստերք նորա եւ դստերք նորա ի գերութիւն. եւ այլն։
Առնու լրութեամբն իւրով նորն ի հնոյ անտի։ Առնու զլրութիւնն. եւ այլն։
Զայս երկնաւոր ձեռնադրութեան պատիւ առնուլ յինէն ոչ իշխէ. (Փարպ.։)
Քուն էառ զիս. (Շիր.։)
Զիս զօրութեան բանի զարմացումն էառ. (Լմբ. առակ.։)
Եւ թէ դաւիթ ոչ առնոյր զբերանոյն եո զփողից առիւծուց, ոչ կարէր հեղձուցանել. (Վրք. հց. ձ։)
Այնու տեղեաւ՝ ընդ որ ատամունքն գալոց են՝ յարձակի առնու (կորիւն մատաղ) զանդրացուցիչն իւր. (Վեցօր. ՟Թ։)
Փակել. արգելուլ.
Առին զդրունսն, կամ զկիրճս։ Ընդ առնուլ դրանն. (՟Ա. Մակ. ՟Բ. 36։ ՟Ժ՟Ա. 46. 48։ ՟Բ. Մակ. ՟Ա. 15։ Յես. ՟Բ. 4։)
Խափանիլ. բթիլ. զոր օրինակ
Հարքն ազոխ կերան, եւ որդւոց ատամունք առին (կամ առան)։ Որ ուտիցէ զազոխն, նորին ատամունքն առցին. (Երեմ. ՟Լ՟Ա. 29. 30։)
իբր Բերել.
Առցեն առ քեզ զերինջ մի կարմիր։ Առէք առ իս կուժ մի նոր. եւ բերին առ նա։ Առէ՛ք ինձ չորս սափորս. եւ այլն։
Ի կիր արկանել. առնել. համարել.
Զդստերս ձեր առցէ յիւղագործս. եւ այլն։ Պատճառ իմն առցես զփոքրս աղերս՝ մեծիդ փրկանաց։ Զբարի նաւապետն առցէ աշխարել բանիս յարմարութիւն։ Առեր ի պատիւ մեծաց գովեստից զմարդասիրութիւնն։ Առցէ զայս կշտամբութիւն մաքուրն՝ նիւթ պսակաց. (Նար.։)
Եթէ ոչ առնուցումք զխելագարեալ խորհուրդս աստեղաբաշխից. (Շիր.։)
Իմանալ. մեկնել. վերածել ի նշանակութիւն.
Ոչ յայն միտս իմանալի է, յոր մարկիոնն առնու. (Եզնիկ.։)
Կենդանին փոխանակ սեռի առաւ։ Զգիտութիւն որպէս հասարակ ինչ փոխանակ սեռի առնու. (Սահմ. ՟Գ. ՟Է. եւ այլն։)
Գեհոն առեալ լինի սրբոյն մարկոսի. (Տօնակ.։)
Տեսցուք յո՛վ առնու զկառսն աստուծոյ. (Սեբեր. ՟Բ։)
Զլոյծն ոչ եթէ բոկանալ առնլի է. քանզի եւ ոչ բոկացաւ։ Եթէ բարւոք առնուն, պատշաճին բանքն (ի տէր մեր) .. Եւ լնոյր ի նոսա եօթնեկինն հատուցանել, թէ այսպէս ոք առնուցու. (Կիւրղ. ծն. եւ Կիւրղ. թագ.։)
Յոյժ պատեհագոյն է առնուլ զայսոսիկ ի վերայ բռնութեան մոլեկան դիւաց։ Պատշաճ է զգահաւորակն ի բովանդակն յեկեղեցի առնուլ. (Նար. կ. եւ Նար. երգ.։)
Առնուլ զօրինակս զայս ի գաւազանն մովսիսի. (Շ. բարձր.։)
Առ այս առցես ինձ եւ զմիւռոնն սուրբ։ Զայս անմարթ էր ի վերայ զգալի թռչնոցս առնուլ. (Լմբ. ատեն. եւ Լմբ. սղմ.։)
Եւ Ի միտ առնուլ. զննել.
Բան հայերէն յինքն առեալ, եւ շատ ջանացեալ, եւ ոչ օգտեալ։ Ջանամ առնուլ զգնդին պարսից զհանգամանս. (Փարպ.։) Սոյնպէս ասի ԱՌՆՈՒԼ ԶՉԱՓ, կամ ԶՓՈՐՁ. եւ այլն։
Եթէ ոք կամիցի զհանդէս առնուլ տեսանել. (Ոսկ. մ. ՟Ա։)
Զհանդէս աստստին իսկ առ։ Յիւրմէ արմատոյն առ զհանգամանսն. (Սեբեր. ՟Բ. ՟Ը։)
Ձեռն ի գործ առնել. սկսանել կամ յորդորել առ առնել. Առէ՛ք առնեմք, զնա մեզ բարեկամ. (՟Ա. Մակ. ՟Ժ. 24. եւ 16։)
Յօրհնել առեալ եմ. (կր) (Թուոց. ՟Ի՟Գ. 20։)
Ապա առնու այնուհետեւ զյառաջադիր խորհուրդ չարչարանացն կատարել. (Ագաթ.։)
Առնոյր առնէր ոք. այսինքն իցէ՛ թէ առնէր. (Մանդ.։)
Ո՞վ արնոյր տայր զամենայն ժողովուրդս աստուծոյ մարգարէս. (Սեբեր. ՟Ե։)
Ա՛ռ շրջել ընդ աշխարհն։ Ա՛ռ արա՛ զոր ասեմքս քեզ. (Բուզ. ՟Դ. 14. 54։)
Առեալ նախաբանեսցուք. (Կորիւն.։)
Առնուլ ճանապարհորդել։ Առից ապաւինեցայց. (Պիտ. ստէպ։)
Օ՛ն առեալ յերկրորդն դիմեսցուք. (Ոսկ. մտթ.։ եւ Նար. երգ.։)
Բազմապատկին ոճք պէսպէս ի յարիլն յայլեւայլ յանուանս այլեւայլ խնդրովք.
Ձայն կամ երգ կամ ողբս առնուլ։ հ առցէ (այսինքն կալցի)։ Առնուլ զձեռանէ, զոտից, զվարսից։ Որոգայթ առցէ զոտս նոցա։ Յորժամ ժամ առից։ Կարծիս առնուլ։ Կին առնուլ, կամ առնուլ կնութեան, ի կնութեան։ Առնլոց էին զդստերս նորա։ Ոգի առնուլ։ Զկայ առնուլ։ Կատարումն առնուլ։ Սկիզբն առնուլ։ Կերակուր առնուլ։ Առնուլ ըստ անձին (այսինքն ստանձնել)։ Յանձն առնուլ։ Ի վեր առնուլ։ Ի մէջ առնուլ։ Ի բաց առնուլ. եւ այլն. զորոց տե՛ս առընթեր իւրաքանչիւր անուանց։
հասարակօրէն լինի, ԱՌԵԱԼ ԼԻՆԵԼ. Գտանի եւ ԱՌՆԱՆԻԼ. Ի լծ. պերիարմ։ Իսկ անցեալն լինի ԱՌԵԱԼ, կամ ԱՌԵՑԵԱԼ.
Ի ձեռն առելոցն։ Առելով մասամբն. (Պիտ.։)
Վերացեալ ի ստորնայնոցս առեցեալն։ Անկորուստ առեցելովն. (Նար.։)
Առեցելովն առ ի մէնջ. (Շար.։)