to search, to inquire, to seek diligently, to hunt after, to pry into;
to shear, to shave;
to cut off;
to strip off.
cf. Խուզողութիւն.
to invade, to rush on, to fall impetuously on, to flock, to resort in numbers to.
deaf & dumb.
to startle, to alarm, to frighten, to terrify, to appal, to strike with terror;
to frighten away;
to hasten, to precipitate.
cf. Խուճապեմ.
to be startled, alarmed, terrified;
to waver, to be in suspense;
to be hasty, precipitate;
to flee precipitately.
cf. Խուճապ.
drinking, eating;
tin drinking pot;
an Armenian note.
party, band, troop, detachment, company, regiment, brigade, division, cohort, legion;
— կղզեաց, group of islands, archipelago;
— առնուլ, to assemble, to flock together;
— կազմել զօրաց, to muster, to form into a regiment, to embody, to enlist, to enrol, to collect together;
ի խմբէ իմաստնոցն էր, he was one of the seven wise men.
in many flocks;
in vast numbers;
— փունջ, nosegay of various flowers.
cf. Խուսափանք.
to escape, to flee, to take to flight, to steal away;
to retreat, to retire, to disappear;
to shuffle, to elude, to tergiversate.
cf. Խուսափեմ.
cf. Խոյս տամ.
cf. Խոյս տամ.
to cause to escape, to save, to extricate.
to heap, to pile;
to fill, to cram, to stuff.
to assemble, to muster;
to collect, to gather;
to augment, to enlarge.
to assemble in a crowd, to collect or gather together, to flock, to crowd round;
խռնէր զնովաւ ժողովուրդն, the people crowded round him;
խռնեցաւ պատերազմն, the fight began.
to emit a gurgling sound;
— շանց, to howl.
to trouble, to put into disorder, to agitate;
to perplex, to disconcert, to disquiet, to disturb;
to upset, to unsettle, to distract;
to alarm, to rouse;
to stir up, to excite to insurrection;
— զմիտս, to dispirit, to unhinge;
— զսիրտ, to dishearten, to unnerve.
cf. Խռովեմ.
to be troubled, disturbed, agitated, perplexed, disquieted, disconcerted;
խռովեալ ես, you are looking quite confounded, or flurried.
to dry up, to fade, to wither;
to grow old, to become extenuated;
խռուացեաւ հերք, bristling hair;
dishevelled hair.
to breathe with difficulty arising from diseased lungs.
cf. Խեռ.
cf. Խեռութիւն.
cf. Խստակրօն.
cf. Խստակրօնութիւն.
to harden, to become hard;
to be obstinate, to persist;
to be severe, rigorous, austere;
— ումեք, to treat mercilessly;
— որովայնի, to constipate, to close the bowels.
to harden, to make hard;
to render obstinate;
— զսիրտ, to render obdurate or callous, to harden the heart;
— զորովայն, to constipate.
cold-hammering.
to condense, to thicken, to grow thick, to coagulate, to congeal.
condensation, coagulation, concretion, congelation.
to condense, to thicken, to coagulate, to congeal.
cf. Խտղտեմ.
to tickle, to titillate;
to dazzle, to bedazzle;
to tickle, to please, to gratify, to delight, to flatter.
to be tickled, dazzled;
to be delighted, gratified, flattered.
cf. Խտղտեմ.
cf. Խտղտեմ
tickling, titillation;
dazzling;
burning desire, prurience, itching, inciting, lust;
delight, pleasure.
cf. Խտղտեմ.
physiognomist.
physiognomy.
to distinguish, to discern, to make a difference;
to observe rigorously or scrupulously;
— զբարեկամն ի մարդելուզէ, to distinguish a friend from a fawner.
to distinguish, to classify.
cheerful, merry, joyful, gay, joyous;
— լինել, to joy, to rejoice.
to rejoice, to be joyful;
to feast, to make merry with.
cf. Խրախանամ.
Gospel;
պատմել, քարոզել զ—, to preach the -.
good news, notification of good news;
երկիր աւետեաց, land of promise;
աւետիս տալ, cf. Աւետեմ;
տօն աւետեաց, Lady-day.
ruined, destroyed, desolated;
ruin, destruction;
demolition, dismantling overthrow;
waste, damage;
havock, devastation, desolation;
յ— դառնալ՝ լինել՝ մատնիլ, to be ruined, to decay, to be desolate;
յ— դարձուցանել, յ— անմարդի դնել, to ruin, to destroy, to ravage, to desolate, to harass, to infest.
cf. Տրմուղ.
old woman.
palm of the hand, handful;
— յ—ոյ, in haste, on a sudden;
—ս զ—ի հարկանեմ, to clap the hands, to applaud.
tongs, pincers;
— ասամնախիլ, forceps.
arm, forearm;
power;
branch, bough;
beet, strawberry-spinach;
— առ — մարտնչել, կարկառել, to come to blows, to fight;
— առ — գնալ, to hold by the hand, to give each other the hand, to go arm in arm, together.
heir;
բաժանակալ լինել, cf. Ժառանգեմ.
porch, portico;
halo, red circle round the sun or moon;
sheepfold, fold;
circumference, round, circuit;
— առնուլ՝ արկանել, to enccompass, to surround, to begird, cf. Բոլորեմ, cf. Շրջապատեմ.
spade, hoe;
mattock;
բահեմ, to hoe.
baths, bathhouse;
bathing place;
տաշտ բաղանեաց, bathing-tub;
վերարկու բաղանեաց, bathing-gown;
եղանակ բաղանեաց, bathing season;
սրահ, սենեակ բաղանեաց, bath-room;
ի բաղանիս մտանել, բաղանիս առնուլ, to bathe, to take a bath;
ի բաղանիս երթալ, to go to the baths;
գետոյ, ծովու —, river-baths, sea-baths;
— գոլորշւոյ, բժշկական —, vapour, medicated bath;
նստական —, hip bath;
ցուրտ, ջերմ ջրոյ —, cold, hot or warm baths.
cf. Համեմատութիւն.
cf. Մոլոշ
but, yet, notwithstanding, however, nevertheless, though, still;
save, except, without;
— եթէ, except;
unless;
— միայն, if, provided, with the exception of, excepted, but, hesides;
if not;
— ասկայն, yet, however, nevertheless.
speech, word, term, saying, dictate, expression, oration, discourse, language, history;
proposal, treaty, promise;
thing;
reason, intellect;
understanding, intelligence;
oracle;
the Word;
ի —ի առնել, to interpose, to employ;
ընդ բանիւ առնել, to excommunicate, cf. Բանադրեմ;
— առ —, word for word;
միով —իւ, in a word;
զբանիւք առնել, to converse, to speak;
ի բանս արկանել, ի —ի առնել to persuade, to convince, to gain;
զ—իւք անկանել, to converse with, to hold a oonversation;
ի բանս հրապուրանաց արկանել, ի —ս ելու առնել, to charm or to allure with one's words;
—ս ընդ իրեարս դնել, ի բանի լինել ուրուք, —ունել ընդ ումեք, — կապել առ ոք, to understand, to be understood, to come to an understanding;
ըստ իմունս —ի, որպէս իմ —ս է, according to me;
ի — տանել, արկանել, to employ, to serve one's self;
—ել, կալաւ, it is said;
զոյզ ընդ —իցս, at these words;
ասել — չարութեան զումեքէ, —ս բարեաց խօսել վասն, to speak ill or well of some one;
զի՞նչ է —ս այս, what is this ?
— տալ, to promise, to give one's word, cf. Խոստանամ;
թողէք ի բաց զ—երդ, leave these things;
—ի գործ առնել, to begin to speak;
վախճանել զբանս իւր, to finish one's discourse;
— վճարել, to do some thing;
ոչ եւս ընդ —ս ինչ ածեալ, without any hesitation;
— ինչ է ինձ ընդ քեզ, I have a word to say to you;
ըստ —ի ամենեցուն, according to every body;
վասն քո բանիդ, upon your word;
ըստ —ի քո, according to what you have said;
գիտես ընդ ում է —դ, you know well with whom you have to do;
մինչգեռ —քն ի բերան նորա կային, hardly had he spoken;
—ք ինչ են իմ ընդ ունեք, I have a suspicion of some one;
I have intrigues or connections with some one;
—ք ինչ ոչ էին, ոչ գոյին նոցա ընդ ումեք ի մարդկանէ, they have neither society nor commerce with other men;
առանց —ի պոռնըկութեան, except for cause of adultery;
բան առնել՝ կապել՝ ունել, cf. Ուխտ դնել.
myrobalan (fruit, tree and oil);
acorn (fruit).
key;
lock;
explainer, expounder;
— նուագարանաց a, tuning key;
— հասարակաց, master-key;
— ժամացուցի, watch key;
գաղտ —, false key.
contentious, that is fond of disputing, captious, cavillous;
— լինել, to cavil, to carp, to chicane, to dispute, cf. Բանակռուիմ;
— լինել յոչինչ պէտս, to dispute about trifles.
philological;
— հմտութիւն or ուսմունք, literature, humanity.
supreme, superior, excellent, sublime, pre-eminent, higher;
— քան, over, upon, above, beyond;
— լինել, to be above, to excel, to surpass, to surmount, cf. Յաղթեմ.
captivity, slavery, servitude, yoke;
tie;
transmigration;
ի — վարեմ, վարիմ, ի գերութեան վարեմ, cf. Գերեմ, cf. Գերիմ.
sublime, eminent, excellent;
գերունակ լինիմ, cf. Գերազանցեմ.
cf. Գերփումն.
price;
value;
tax, estimate, valuation;
rate, tariff;
purchase, bargain;
— հատանել, արկանել, to rate, to appreciate, to value, to estimate, to tax, to set a price on a thing;
անարգ — հատանել, to undervalue;
գնոյ առնուլ, գնոց ստանալ, to buy, to purchase for money;
գնոյ ըմպել զջուր, to drink water that has cost money;
բարձրացուցանել, աճեցուցանել, իջուցանել, նուազեցուցանել զ—, to buy dearly;
վիճել վասն գնոյ, to raise, to augment, to reduce, to lower the price;
վիճել վասն գնոյ, to bargain;
սովորական —, price-current;
որոշեալ —, no abatement;
դնելով դնեցից ի քէն դնոց, I will pay you the price.
wine;
զգինեօք անկանել, ընդ գինիս մտանել, ի գինւոջ լինել, to be merry with wine, to drink, to get drunk;
թափել զ—, սթափել ի գինւոյ, to sleep one's self sober;
զուարթացուցանել ի գինւոյ, to make tipsy, to fuddle;
պարզել զ—, to clear the wine.
night;
darkness, obscurity;
—աւ, ի —ի, by night, during the night;
nightly;
զ—ն ողջոյն, or ի բուն, all the night, անքուն —, sleepless night;
— յաւիտենական, eternal night, night of the tomb;
հեշտալի աննշոյլ —, delicious, impenetrable night;
զտիւն ամենայն եւ զ—ն ամենայն, all day and night;
զհասաբակ —աւ, at mid-night;
զ— իւր օգնական առեալ, hidden by the night or darkness;
անքուն անցուցանել զգիշերն, to pass a sleepless or bad night;
—ի տուրնջեան եղեւ, the day changed into night;
տիւ առնել զ—ն, to turn night into day;
ընդ մութ —ոյն, in the darkness of night;
ագանել ուրեք զ—ն, to set up all night, to pass the whole night;
մաշել զերկայնութիւն —ացն յերգս, to pass every night in singing;
մինչդեռ կայր եւս —ոյ, while it was yet dark.
cf. Ծամակալ.
science, knowledge;
doctrine, understanding, wisdom, study, art;
— լիցի, know, you are informed, you must know;
գիտութեամբ, knowingly.
letter, character;
hook, volume, writing;
letter, epistle;
letters, soience, literature;
holy scripture, Bible;
— or թուղթ մեկնելոյ, act of divorce;
cf. Ապահարզան;
— առնել՝ հանել՝ հաստատեմ, to publish, to write, cf. Գրեմ;
— հաստանել, to post up or stake on the wall a bill, writing or advertisement;
ի —՝ ընդ գրով արկանել՝ լինել, to be written or registered;
զգրով or զրովք գալ, to dedicate one's self to reading;
ի —՝ ընդ գրով արկանել, ի գրի առնել՝ հարկանել, ի — դրոշմել՝ արձանացուցանել, to write, to write down, to registrate;
to treat a subject;
to circumscribe.
the two arms extended, open arms;
bosom, breast;
fathom;
—ս արկանել, — ընդ —ս խառն լինել, to embrace, to hug one another;
ընդ —ս մտանել, ընդ աղեղն լինել, to draw the bow well;
այն ինչ լինէր զոգիսն ի —ս իւր թափել, whilst he drew his bow tight;
— ընդ — խառնել or խառն լինել, — ընդ խառն or գրկընդխառն or գրկախառն լինել, to wrestle, to struggle with one;
— ընդ խառն կռիւ or մարտ, wrestling.
that has a headache;
dizzy, giddy;
whose hrains are disordered, mad;
— թմբրութիւն, dizziness.
head;
chief;
summit, top;
individual;
the first place, the first rank;
— գրոց, chapter;
— նաւի, prow;
— գործոց, master-piece;
— ցամաքի, point, cape;
— անկեան, angular stone;
— սեան, capital;
— գրամոց, capital, funds, principal, capital or principal sum;
ըստ գլխոյ, ըստ գլխոց, ըստ —, առ —, by head, for each person;
so much a head;
զայն ութ օրն ի —, all this week;
ծածկել —, to be covered, to put on one's hat;
բանալ զ—, to uncover, to take off one's hat;
ի — հանել՝ տանել՝ ածել, to finish, to conclude, to bring to a head, to end, cf. Գլխաւորեմ;
ի — ելանել՝ հասանել՝ գալ՝ երթալ, to be finished or brought to a close, to end, to come to an end;
— ամսոց, the first day of the month, new moon;
— տարւոյ, new year's day;
— բանից, exordium, preamble;
point, article;
— ճանապարհաց, end of the street;
— տողին, beginning of a verse;
առնու Տէր զտէրդ ի զլխոյ քումնէ, Lord will take away thy master from thee;
ունել զթիւ գլխոց որդaւոցն, to take the number of the children;
քանի՞ —ք պատժոց, how many punishments ?
հանել ընդ —ն or ընդ կառափն զյանցանս ուրուք, to have one's revenge, to punish;
— ամբառնալ, to revolt;
անկանիլ զգլխով, to fall suddenly on the enemy;
դնել զ— ի կշիռս, to put one's life in jeopardy;
կալ ի —, to put one's self at the head, to be the leader;
— բանիցս, finally, at length, in conclusion.
globule, globe, bowl, spherical or round body;
pincushion;
apple;
— խաղու or խաղալիկ, ball, bowl;
ball (at tennis);
— մեղուաց, swarm of bees;
— հրացանից, ball;
bullet, large ball;
— ձեռնածուաց, juggler's cork-ball;
— որթոյ, bud, button.
bosom;
lap;
hollow, cavity;
— լերանց or վիմաց, grotto, cavern, den;
— ծովու, handle;
creek;
— նաւու, hold of a ship;
— գործել or —ս առնուլ, to be concave or filled.
Մէզ.
lamentation, complaint accompanied with groans and cries;
sad news;
— առնուլ, — ի բերան առնուլ, — դնել, to lament, to deplore;
— արկանել, առնել, տալ, to bring bad news, cf. Գուժեմ.
praise, eulogy;
honour, glory;
գովութեամբ, laudably.
work, affair, thing, deed, action, operation, business, trade, negotiation, practice, agency, enterprise, labour;
commission;
fact, effect, merit;
manufacture;
make;
— քաջութեան, esploit, signal action in war;
այր —ոց or —ոյ, an active man, a clever man;
օր —ոյ, a working day;
— է գտանել, it is difficult to find;
— առնել, ընդ — արկանել, to make use of, to employ, to use;
to practise, to effect, to accomplish, to execute, to realize;
ի — ածել, to use, to employ, to make use of;
բան ի — առնել, to establish, to advance, to take for granted, to agree;
ձեռն ի — արկանել, to undertake, to begin, to commence;
—, or —ք Առաքելոց, the Acts of the Apostles;
նովին իսկ ով, ipso facto, caught in the act;
— առ —ով, — ընդ —ով, transitorily, indifferently, cf. Երկրորդաբար, cf. Հարևանցի;
ի — or ընդ — մտանել, to enter on one's duties;
— ունել ընդ ումեք, to have to do with some one, to have business with some one;
ի — արկանել զերկիր, to cultivate or till the ground;
— դնել հողմոյ, to make use of the wind;
— օրական, journey work.
pity, compassion, tenderness, commiseration, feeling, mercy, sensibility, tender heart;
ի — ածել՝ շարժել, — արկանել, ի — խանդաղատանաց շարժել, to move, to soften, to entreat tenderly;
փակել զ—ս իւր յումեքէ, to harden one's heart against another;
—ք նորա առաւել եւս են ի ձեզ, he loves yon more intensely;
առ — տոհմի նորա, for the love of his race;
յիմրիլ ի — երեսաց ուրուք, to go mad on account of the beauty of some one;
— մեր առաջի երեսաց քոց, let our supplications find favour in thy sight;
կին առնուլ ի նմանէ զի — անկցի, to marry into bis family for the purpose of strengthening the bonds of friendship;
-ք, the Goths, the nation of Goths.
cf. Գուժումն.
knee, knees;
ի գուճս անկանել՝ իջանել՝ կալ՝ հարկանիլ, to bend the knees, to prostrate one's self, cf. Ծունր դնել, cf. Ի ծունր իջանել, cf. Խոնարհեմ, cf. Ընդգճիմ;
to squat.
effort;
— գործեմ՝ դնեմ, — ի վերայ դնեմ, to study, to devise, to strive, to try, to labour, to intrigue.
diviner, conjurer, prognosticator;
informer, denunciator;
sign, mark;
that expounds, manifests;
մատն եւ — լինել, to denounce, to impeach, to accuse.
war, combat;
wrestling;
assembly;
dispute;
—ս նստիլ, to assemble or sit down altogether;
ի — կռուոյ մտանել, to enter the lists, to wrestle.
led-horse, beast for the saddle, surapter, sorry horse, ass, short or thick horse, animal, beast, tit;
— մատակ, mare.
earnest money, assurance, security, pledge, engagement;
mort-gage;
wager, bet;
detention;
— դնել, to wager, to lay a bet;
to hire, to give wages or salary;
— առնել ընդ ումեք, to lay a wager.
embraced;
with embracements;
— սիրով ողջունել զմիյեանս, to salute by embracing each other;
— լինիմ, to embrace;
cf. Գիրկ ընդ խառն լինիմ.
cf. Գոճմակ.
cf. Գօտէմարտութիւն.
girdle;
twist;
belt;
zone;
— ածել, — ընդ մէջ ածել, to gird, to tie or to draw close round the body;
to be prompt;
այրեցած՝ բարեխառն՝ սառուցեալ —, torrid, temperate, glacial zone;
— լերանց, chain of mountains.