physiology;
physics.
innate, natural.
inhabitant, native, indigenous;
inherent;
habitation, dwelling;
sepulchre, tomb;
բնակք, cf. Գերեզման, cf. Շիրիմ.
that dwells together;
cohabitant.
cohabitation.
natural;
—, — իմաստասէր, այր, philosopher;
physician;
—ն, physics;
—ք արուաց, genitals;
—ք, — լոյս, օրէնք, light of nature, natural law.
naturally.
cf. Բնակեմ.
naturally.
nature, naturalness;
simplicity.
habitation, house, home, lodging, dwelling, chamber.
adapted for lodging;
full of habitations.
settled resident, natural
to inhabit, to dwell, to lodge, to reside, to make abode, to sojourn, to settle, to occupy;
—ի միասին, to cohabit.
cf. Բնակեմ.
dwelling, lodging, residence, abode, station.
to lodge.
inhabiting, dwelling;
inhabitant.
of the same nature or essence, consubstantial;
that dwells together, cohabitant.
habitation, inhabitation, inhabitanee, dwelling, residence;
station, lodging, home, establishment, house;
habit, custom.
sepulchres.
consubstantiality;
cohabitation.
extensive valley.
original.
cf. Բնաւորիմ.
country, reign.
of the same country, native;
countryman, compatriot.
natural history.
cf. Բնաջինջ առնեմ;
Բնաջինջ լինիմ.
to exterminate, to destroy entirely, to extirpate.
to be exterminated or extirpated.
true owner, master, prince.
all, total, entire;
— ոչ, ոչ —, — սիկ ոչ, not, none, never, nothing;
—, — իսկ, totally, entirely, absolutely;
ընդ —, everywhere;
throughly.
cf. Բնաւ, ad.
cf. Բնաւ, ad.
natural, innate;
— յօժարութիւն, temper, inclination.
to habituate, to accustom.
to custom or habituate one's self.
habit, custom;
character, temper, disposition, nature, humour, inclination, genius.
cantharides.
natural, innate, original, proper, radical, native, natural, indigenous;
— քաղաքակցութիւն, state of a native;
—ք, aborigines.
mite, farthing, obole.
of the same nature, consubstantial.
nature;
essenoe, substance;
being, entity;
the elements;
disposition, constitution, temper;
humour, inclination, genius;
birth, naturalism;
person, hypostasis;
quality, manner;
sex;
ստուեր է եւ ոչ — ինչ, it is a shadow and not a substance;
հատուցանել զհարկ բնութեան, to pay the tribute of nature;
դղորդին արարածոց —ք, all nature is in commotion or confounded;
են սոքա բնութեամբ Գերմանացի, these are by origin Germans;
մի թէ յիւրմէ բնութենէ եգ զբանն, did he say it out of his own head ?
բնութեամբ, naturally, really, truly, physically, personally, hypostatically.
naturally, originally, radically.
to bellow, to low, to roar.
bellow, roar;
sound.
basket;
sack.
buffalo.
gentian.
alive, living;
sound, safe;
complete, entire, integral;
wholesome;
uninterrupted;
— —, alive, all alive, altogether, cf. Կենդանւոյն;
— բովանդակ, wholly, entirely;
— եկիր, welcome ! you are welcome;
— լեր or եր, keep yourself hearty;
God speed you, good bye !
— լեր վարդապետ, hail Master !
— լեր թագուհի, Salve Regina! hail Mary!
— երթ, go in peace, adieu, farewell;
— մնասցեն, let them go to the devil;
— մնա, adieu, take care of yourself, my kind wishes.
rightmindedness, good judgment, reasoning;
rectitude, justice, sincerity, loyalty, probity;
ողջմտութեամբ, soundly, sensibly.
health, good health, soundness of body;
ողջութեամբ, safe and sound, peacefully.
to salute, to compliment;
— ի հանգիստ սրբոց առաքելոցն, to visit the sepulchres of the holy Apostles.
style;
phrase;
method, system, formula;
rank, order, manner, fashion, form;
behaviour, conduct;
dogma, doctrine;
culm or stalk of gramineous plants;
pannier, basket;
— լեզուաց, the character or genius of a language;
— սուրբ գրոց, language of the Scriptures;
ճեմական, բանաստեղծական, ճարտասանական, արձանական, գոթացի, լակոնական, մարոտեան, մեղրածորան ոճ, academical, poetical, oratorical, lapidary, gothic, laconic, marotic, mellifluent or honied style;
բարձր, վսեմ, վայելուչ, յարդարուն, պարզ, կորովի, քաղցր, հեշտ, բարեխառն ոճ, elevated or high, sublime, elegant, florid, simple, nervous, mellifluous, fluent or easy, temperate or moderate manner or style;
ընտանի, կատակաբան, երկայնաբան, անհարթ, խիստ, թոյլ or տկար ոճ, familiar, burlesque, prolix o diffuse, harsh or rough, hard, languishing style;
մաքրել զոճ, to purify, to refine the style;
յոճ եւ ի կարգ մուծանել, to reduce to method, to put in order;
ոճով մանր հայել, to fix, to rivet the attention;
մանգաղ արկանել յոճ ընկերին, to put a sickle unto one's neighbour's standing corn;
գարին յոճ կայր, the barley was green;
cf. Բաղշտակ;
acre (measure of lands);
ոճով, methodically;
distinctly, precisely;
continuously, in detail;
suitably, properly, to the purpose;
նովին ոճով, in the same style.
some, certain, some one, one;
այր —, a man;
կին — անուն մարգարիտա, a woman named Margaret;
ոմն քաղցեալ եւ ոմն արբեալ, one is dying of hunger while another is drunk;
ոմանք մեծատունք եւ ոմանք աղքատք, some are rich and others poor;
ցրուեցան ոմն յայս եւ ոմն յայն կոյս, they are scattered here and there;
զոմանս տեսի անցանել ընդ գետն, ոմանք ի լուղ, եւ ոմանք ի նաւակի, I saw several crossing the river, some swimming, others in a boat.
no, not, nor, none;
ոչ կամիմ, I will not;
ոչ գիտեմ, I do not know;
ոչ կարեմ, I cannot;
ոչ ոչ, neither nor;
ոչ սիրեմ զնա եւ ոչ երկնչիմ ի նմանէ, I neither love him nor fear him;
բայց գիտէի ոչ, but I did not know it;
ինչ ոչ ունի, he has nothing;
ոչ առանց պատճառի, not without cause;
յոչ կամաց, involuntarily, against one's will, by force;
ոչ եթէ, not only;
no;
ոչ եւս, no longer;
not yet;
ոչ երբէք, ոչ բնաւ, never, not at all, no;
ոչ ոք, no one, nobody, none, not one;
ոչ ոք ի ձէնջ, no one among you;
ոչ ոք ասասցէ քեզ, nobody will tell you;
ոչ ոք գտցի այնչափ յանդուգն, no one will be hardy enough;
ոչ զոք գտցես, you will not find any man;
յոչ գոյից ի գոյ ածել, զոչսն ածել ի գոյանալ, to produce or create from nothing;
շարժել յոչ բարիսն, to provoke to evil;
այո կամ ոչ, yes or no;
եղիցի ձեր բան, այոն՝ այո, եւ ոչն՝ ոչ, let your conversation be, yea, yea;
nay, nay;
ո՞չ or ո՞չ ապաքէն ասացի քեզ, did I not tell you ?
;
ոչ, տէր, no, Sir;
ո՞չ իսկ, is it not true that ?
ոչ միայն չողորմեալ, far from being touched;
եւ ոչ իսկ մարդ է, he is no man;
ոչ արդեօք զերծաւ, perhaps he is not freed;
cf. Ել.
sheep, ewe;
mutton;
միս —ի, mutton;
ոտն —ի, sheep's trotters;
— մոլորեալ, wandering, lost sheep;
վաճառանոց —ի, sheep-market;
փարախ, գաւիթ —աց, sheep-cot, sheep-fold, sheep-pen;
մայեն, բառաչեն —ք, sheep bleat;
cf. Կտուրք.
cf. Եբենոս.
bone;
տարաբուն —, process, apophysis;
— արմատոյ լեզուի, hyoides;
անանուն —, ossa innominata;
— ցայլից, os pectinis or pubis;
— սրբանի, os sacrum;
— կիտի, whale-bone;
— փղաց, ivory;
cf. Փղոսկր;
գերեզման ոսկերաց, charnel-house;
փոխարկութիւն յ—, ossification;
հաստատիչ խախտեալ ոսկերաց, bonesetter;
կցել զ—ն բեկեալ, to bonset;
փոխարկել յ—, to ossify;
հանել զոսկերս, to bone, to take out the bones;
գողացուցանել զոսկերս, to cause the bones to shake;
cf. Լեզու.
to be at law with, to accuse;
to rival, to strive, to compete;
զմիմեամբ —, to surpass each other.
o ! oh ! ho ! ah ! ha ! alas !
ով աստուած իմ, o my God !
ով աղետիցս, what a pity !
cf. Աղէտ;
ով սքանչելեացս, what a wonder ! wonderful !
ով, զիարդ վեհ է ազգասիրութիւն, ah ! what a noble sentiment is patriotism !
ով ժամանակ ով բարք, o tempora ! o mores ! oh times ! oh manners ! to what a depth of corruption have our manners come ! in what an age we live !
ով ո, փախերուք յերկրէ հիւսիսոյ, ho, ho, flee from the land of the north !
.
Ocean, the mighty deep;
cf. Թոհ եւ բոհ.
having feet;
walking, going on foot;
rhythmical, measured, metrical;
verse, rhyme, poetry;
on foot;
անցանել ընդ գետ յ—, to cross the river on foot;
յ— or յ—ս կալ, to be on foot;
զօրացոյց զօտս իմ յ—ս, he gave me strength to stand;
—ս յօրինել, գրել —ս, — չափմամբ, to rhyme, to versify, to make verses, to write poetry or verses;
գձուձ, յոռի —, mean, worthless verses, doggerel.
foot;
foot of a mountain;
foot, inches;
foot (measure in prosody);
պատուանդան ոտից, foot-stool;
կռուան ոտին, foot-hold;
ոտից ցաւ, the gout, podagra;
հատանող կոշտից ոտից, pedicure, corn-cutter;
լուացումն ոտից, foot-hath, pediluvy;
— —, — առ —, foot by foot, step by step, inch by inch, by little and little, by degrees, gradually;
առ —, յոտս, առ ոտս, at the feet;
near, at, to;
յոտաց, standing, upright;
յոտից, on foot, walking;
— ընդ ոտին, foot to foot;
յոտից ցգլուխ or մինչեւ ցգլուխ, from head to foot, from top to toe;
յոտին քում, at your coming;
յ— կալ, to rise, to stand up;
կալ ի վերայ ոտից, to stand upon one's legs;
յոտին կալ, to be standing, on foot;
to support or maintain oneself;
յոտին ունել, to uphold, to support, to sustain;
յ— կանգնիլ, to rise, to get up;
— or առ — հարկանել, կոխել ընդ — հարկանել, to foot, to tread under foot, to trample upon;
to despise;
զ— յոտանէ փոխել, to take a step, to walk;
զոտս ամբառնալ, — առնուլ, to start, to depart, to set out, to go away;
զոտս արձակեալ հարկանել, to kick, to foot;
զոտս ամբարձեալ փախչել, to scamper away, to be off;
անկանել յոտս ուրուք, to fall prostrate at the feet of;
— զոտամբ արկանել, to cross the knees;
զոտն հարկանել առ բարկութեան, to stamp on the ground, to trample with anger or rage;
զոտս ի բոյս հարկանել, to wander about the fields or among the mountains;
զամենեսին յոտին կացուցանել, to surpass all competitors;
to surprise, to astonish;
առ ոտս ուրուք խրատիլ, to be brought up at the feet of;
առ ոտս կալ, to be present;
զոտս հատանել, to take away, to destroy, to extirpate, to exterminate.
standing;
footboard;
stepping-stone;
կործանել յ—լեաց, to overthrow, to upset, to throw down;
անկանել յ—լեաց ի գետին, to fall at full length on the earth;
բառնալ զոսոխն յ—լեաց, to raise one's fallen enemy.
who, which, what, that;
որ միանգամ, որ ոք, who, whoever, whosoever;
որք միանգամ, all they who;
որ ինչ, what;
which;
all that;
whatever;
այրն որ գայ, the man who is coming;
զոր դու գտեր, what you have found;
եւ որ չար եւս է, որ չար քան զամենայն է, and what is worst of all;
այրն զոր եմ սիրեմ, the man whom I love;
չգիտէ զոր գործէն, he does not know what he is doing;
յորմէ, whence, therefore;
որ եւ իցէ, whoever, whosoever;
any thing whatever, aught;
որ զինչ եւ իցէ, whatever or whatsoever it may be;
be that as it may;
ընտրեա զոր եւ կամիս, choose which you please;
որոյ աղագաւ, for this reason;
որ բարիս գործէ, գտցէ զբարիս, who acts well will be rewarded;
որ խնդրէ՝ առնու, he who asks will receive;
ժողովեցին որ շատ եւ որ սակաւ, some have gathered much, some little;
հանապազօր մեղանչեմք՝ որ խորհհրդով, որ բանիւ, we continually sin either in thought or word.
which ? what ?
որո՞վ իշխանութեամբ, with what authority ?
ո՞ր որդի է, who may that child be ?
յո՞ր իրս եւ յի՞նչ միտս առաքեաց, for what and why did he send ?
որո՞վ իւիք, by which ? with what ?
յո՞ր վայր, up to where ?
յորո՞ւմ ժամու, at what hour ?
ո՞ր աղագաւ, why ? for what reason ?
զորմէ՞ օրէ ասիցէ, and what day does he fix ?
զո՞ր օրէնք ունի, what law prevails ?
վասն ո՞ր արդար վաստակոց, for what just deserts ?
որո՞վք երեսօք հալածիցեն, with what effrontery they will drive away ?
գիտէ զիւրաքանչիւր ոք ըստ կարգի՝ եթէ որ ըստ որմէ իցեն, he knows each one by the order in which he comes;
եւ որ այլ or այլն եւս, եւ որ ի կարգին, եւ որ ինչ ի կարգին, and so on and so of the rest, et cetera.
son, child;
— աստուծոյ, Son of God, Only Son;
—ք լուսոյ, խաւարի, the children of light, of darkness;
հոգւոյ —, cf. Որդեգիր;
—ք բրտից, potters;
—ք որդւոց, nephews;
— ի հօրէ, from father to son, successively;
ըստ հօրն եւ —ն, like begets or produces like.
vine;
cf. Զամբիղ;
colocynthis;
coloquintida, bitter apple (purgative);
բեր —ոյ, grapes;
տերեւ —ոյ, vine-leaf;
ուռ —ոյ, vine-tendril;
յօտք —ոյ, vine-branches, vine-cuttings;
թօթափել or քաղել զտերեւս —ոյ, to strip away the superfluous vine-leaves.
gormandizing, gluttony, greediness, guttling, voracity;
որկորամոլութեամբ, gluttonously, greedily.
snare, trap, net, springe;
ambush, ambuscade;
cf. Լարեմ;
անկանել յ—, to fall into a snare;
cf. Ըմբռնիմ;
լարել զ— եւ ի նոյն հարկանիլ, շաղիլ, to fall into one's own snares;
— դնել ումեք բանիւք, to convict a person by his own words.
very perilous, most dangerous;
cf. Բազմորոգայթ.
rumination, chewing the cud;
thought, meditation, reflection;
— ածել, բերել յ—, cf. Որոճեմ;
ազգի ազգի —ս որոճել, to ruminate or meditate upon, to think over, to revolve in one's mind.
well dilucidated, clear, distinct;
cf. Որոճողաբար.
thunderbolt, lightning, thunder;
fire, spark, flash;
red hot iron;
ingot;
հրավառ, բոցավառ, կայծակնացայտ, հրաշունչ, սպառնալից, ահաւոր —, the burning, flaming, gleaming, smoking, threatening, dreadful thunderbolt;
—ս արձակել, to hurl thunderbolts, to fulminate;
հրացեալ —իւք պսակել զոք, to crown with a bent, red hot spit.
thundering;
fulminating;
— բարկութիւն, thunder, cf. Շանթ, cf. Կայծակն;
— ամպք, thunder-cloud.
much, several, considerable, abundant, plentiful, copious, in great quantity;
much, too much, very, most;
enough, sufficiently, as much as necessary;
— անգամ, often, frequently, cf. Բազում անգամ;
— իսկ, sufficiently;
— կամ սակաւ, more or less;
ընդ — եւ ընդ սակաւ, in all about;
փոքր ի —է, somewhat, partly, a little;
more or less;
ոչ ընդ — եւ ընդ փոքր, in no wise, in no way;
— է այդ, that is enough;
— է զի, it suffices that;
provided that;
— ասել, to be content;
— համարիլ, to content oneself with;
—ք յայնցանէ, most of them, the greatest part of them;
դեռ աւուր — կայ, much time still remains;
ո՞չ իցէ քեզ — զի..., does it seem to you a little thing that.
cf. Բազմամարդութիւն.
string, file, line, range, row, rank, order, long string, concatenation, chain, series, suite, train;
multitude, great number;
composition;
—ք մարգարտաց, string of pearls;
ոսկի —, gold chain;
—ք լերանց, mountain-chain;
— ճանճից, swarm or lot of flies;
— մրջմանց, swarm of ants;
anthill;
— շանց, pack, number of dogs;
— ազգաբանութեան, genealogy;
ի —ի հարկանել, to register, to record, to set or write down;
ի —ի արկանել, to string, to range, to rank;
ի — արկեալ թուել, to enumerate, to number, to count;
ի միում —ի հարեալ ընդ մի համարել, to be enumerated in the same series;
յանտեղեաց —ին է այս, it is very far from the purpose.
small drop, tear;
առ —, —ք —ք, drop by drop;
— ի բերանոյ, saliva, drivel, slaver, slabber, cf. Լորձն;
—ք բանից, few words.
cf. Միջնաբերդ.
glass bottle, bottle, phial;
alabaster vase;
խցել զ—, to cork;
to put the stopper on;
բանալ զ—, to draw the cork, to uncork;
to take the stopper out of.
dim-sightedness, squinting, blindness;
dazzling, hallucination;
հարկանել շլացութեամբ, to strike blind;
հարկանել շլացութեամբ զմիտս, to beguile, dazzle, seduce or fascinate the imagination.
to blind;
to blunt;
to dim, to dull, to deaden;
— զաչս, to dazzle the eyes;
բարեբաղդութիւն —նէ զմեծատունս, prosperity spoils the rich.
little dog, bow-wow;
Canis Minor, Canicula, dog-star, Sirius;
բանոնեան —, lapdog;
— որսական, beagle;
— հրացանի, cock;
շնկային աւուրք, dog-days.
much obliged, very grateful, mindful of benefits received;
— գոհութիւն, gratefulness, gratitude, thankfulness;
— գտանիլ ումեք, -զանձն դաւանել առ ոք, to be indebted for, to owe, to be under obligations, to be beholden to;
— կացուցանել զոք, to oblige a person, to obtain a right to his gratitude;
— եմ բիւրուց խնամոցդ, ով եղբայր, I am grateful to you for all your care, my brother.
to be granted, accorded;
ի բարութենէ իմմէ շնորհին կեանք ձեր, you owe your life to my forbearance.
canine nature;
adultery, fornication;
idolatry;
cf. Ըմբռնիմ.
steam vessel, steam-boat, steamer;
— թղթաբեր, steam-packet;
— պտուտակաւոր, screw-ship;
պատերազմիկ —, war-steamer, man-of-war steamer;
cf. Նաւ.
cf. Շուայտաբարոյ.
dog;
adulterer or adulteress;
Canis Major;
cf. Շնիկ;
մատակ —, bitch;
— անպիտան, cur;
— որսորդ, hound, terrier, ranger;
որսական — ոտնակառոյց, setter, pointer, setting-dog;
— մազեղ, գանգրամազ or լուղակ, water-dog;
— մեծականջ, long-eared dog;
— տնպահ, house-dog;
— պահապան, watch-dog;
պահապան — հովուաց, mastiff dog;
ցլամարտ —, bull-dog;
շան լակոտիկ, fisting cur;
— մատնիչ, խեռ, խածանող, կատաղի, a treacherous, snarling, biting, mad dog;
խշտի or խղիկ շան, dog-hole, dog-kennel;
կերակուր շան, dog's-meat, dog-porridge;
ոջիլ շան, dog-louse;
վազք շան, dog-trot;
ցնկնիլ շան, to whelp, to litter, to bring forth;
տալ կամ արկանել շանց, to give or to send to the dogs;
կերակուր լինել շանց, to go to the dogs;
— հաջէ, ոռնայ, կաղկանձէ, ղօղանջէ, կռնչէ or մռմռայ, the dog barks, howls, whines, yelps, growls;
խոնջեալ իբրեւ զ—, dog-weary, tired as a dog;
— հաջան՝ չէ խածան, a barking dog seldom bites.
breath, puff;
wind, breeze;
respiration;
spirit, soul, life;
միով շնչով, unanimously, with one accord;
— կլանել, առնուլ, to breathe, to take breath, to recover one's breath, to respire, cf. Ոգի առնուլ;
to repose, to rest, to take a little breath or respite;
— առնուլ լիաբերան, to breathe freely;
to draw a long breath;
հատանիլ շնչոյ, to lose breath;
ի վախճանին հասանել, to be near to one's last breath;
ի մի — կլանել, to swallow in one gulp, at a draught;
ամենայն — կենդանի, all that has life;
every living soul;
ց— վախճանին, to one's last gasp;
մինչեւ ի վերջին —ն, to the last moment;
ի յետին —ն հասեալ է, he is at his last breath, in the pangs of death;
ցյետին — կենաց իմոց, to the last moment of my life;
— վախճանին չեւ էր հասեալ, he had not yet yielded his last breath;
ընդ վախճանել շնչոյն, while expiring;
ի — հողմոյ գեղածփեալ, at the mercy of the winds;
cf. Ընդ աղօտ;
cf. Ժահահոտ.
handkerchief;
hairband;
— աբեղայ or վարդապետ, a widowed priest.
lip;
edge, orifice;
tongue, word, mouth;
lip;
վերին —, upper-lip;
ստորին —, under-lip;
նուրբ, ուռոյց, թաւ, կարմրերփեան —, small or thin, swelled or blubber, thick, rosy lips;
ունել լայնշի, շրջեալ, բոլորածիր շրթունս, to have flat, turned up, well-formed lips;
— գետոյ, river-side.
about, round, around, all round;
roundabout, in the neighbourhood;
from all sides, on every side;
turn, round;
ի —ն, around;
— տեսանելիք, amphitheater, — boxes;
— զեկեղեցեաւ, round the church;
—, ի — ածել, to lead to, to conduct around, to walk, cf. Շրջեցուցանեմ;
—, ի — գալ, — անցանել, to take a walk, to make a tour, to walk, to promenade, cf. Շրջագայիմ;
— հայել, to look around;
— առնուլ, to turn;
— արկանել, պատել, պաշարել, to surround, to encompass, to encircle, to invest, to hem in, to beset;
— բնակել, to dwell near, to be neighbouring;
— տալ, to overturn, to upset, to overthrow;
— տալ անձինն, to turn from side to side.
noise, tumult, rumour, clamour, uproar, row;
public rumour, report;
ի — համբաւոյն, at the news or report of;
—ն աղաղակի նոցա, their cries, shouts;
ի — ահեղ պատերազմի, at the terrible news of war;
at the dreadful preparations for war.
wandering, strolling, itinerant, prowling, vagabond;
turn, circumvolution;
circumference, periphery;
հազար ամաց —ս անցուցանել զինքեամբ, to live for a thousand years.
turn, gyre, turning, circuit, revolution, circumvolution, circulation, conversion;
course, cycle, period, circle, round;
turning, wheeling, winding;
sinuosity;
change, vicissitude;
— մեծ, period or cycle of five hundred and thirty-two years;
—ք ջուրց, whirlpool, vortex;
— զօրաց, evolution;
— առնուլ, to turn, to make or take a turn, to turn or whirl round and round, cf. Շրջաբերիմ, cf. Պտուտեմ;
to circulate, to revolve, to move;
to spin round upon one leg.
circle, hoop;
border, contour, outline, circumference;
frame, frame-work, sash;
enchasing;
turn, circuit, ring;
cycle;
—ք երկնից, the spheres;
— կենդանական, the zodiac;
բեւեռային —, polar circle;
—ք ապարանից, gallery, terrace, promenade;
սիւնք —օք or —աւ, peristyle;
—աւ, in a circle, in a ring, circularly, cf. Շուրջանակի.