intoxication.
marvel of Peru.
great mole.
nocturnal combat.
bat.
cf. Գիշերայած.
noctambulism, somnambulism.
bivouac, patrol, sentinel.
cf. Խոնաւեցուցանեմ;
cf. Տամկացուցանեմ
humidity, moisture;
pollution, masturbation, onanism;
impurity
that which makes the hair grow.
conscience;
knowledge.
to acquaint, to instruct, to inform.
cf. Գիտութիւն.
science, knowledge;
doctrine, understanding, wisdom, study, art;
— լիցի, know, you are informed, you must know;
գիտութեամբ, knowingly.
learned, lettered, literate, wise, knowing, well performed;
skilful, intelligent;
diviner, foreteller;
— լիցի, know, you are informed, you must know;
— առնել, to inform.
to fatten, to make fat;
to make clammy.
fattening.
plumpness, corpulence.
gurgling;
murmur;
noise.
head-ache;
madness;
giddiness.
heaviness of the head.
division into several chapters, order, arrangement;
summary, compendium;
index.
chub, mullet.
head-dress, veil.
generalship
decapitation, execution.
cf. Գլխատութիւն.
head-ache.
superiority, presidency, priority, supremacy.
cf. Գլորեմ.
roll, downfall.
head;
chief;
summit, top;
individual;
the first place, the first rank;
— գրոց, chapter;
— նաւի, prow;
— գործոց, master-piece;
— ցամաքի, point, cape;
— անկեան, angular stone;
— սեան, capital;
— գրամոց, capital, funds, principal, capital or principal sum;
ըստ գլխոյ, ըստ գլխոց, ըստ —, առ —, by head, for each person;
so much a head;
զայն ութ օրն ի —, all this week;
ծածկել —, to be covered, to put on one's hat;
բանալ զ—, to uncover, to take off one's hat;
ի — հանել՝ տանել՝ ածել, to finish, to conclude, to bring to a head, to end, cf. Գլխաւորեմ;
ի — ելանել՝ հասանել՝ գալ՝ երթալ, to be finished or brought to a close, to end, to come to an end;
— ամսոց, the first day of the month, new moon;
— տարւոյ, new year's day;
— բանից, exordium, preamble;
point, article;
— ճանապարհաց, end of the street;
— տողին, beginning of a verse;
առնու Տէր զտէրդ ի զլխոյ քումնէ, Lord will take away thy master from thee;
ունել զթիւ գլխոց որդaւոցն, to take the number of the children;
քանի՞ —ք պատժոց, how many punishments ?
հանել ընդ —ն or ընդ կառափն զյանցանս ուրուք, to have one's revenge, to punish;
— ամբառնալ, to revolt;
անկանիլ զգլխով, to fall suddenly on the enemy;
դնել զ— ի կշիռս, to put one's life in jeopardy;
կալ ի —, to put one's self at the head, to be the leader;
— բանիցս, finally, at length, in conclusion.
defeat, ruin.
dash, trace;
drawing, design;
sketch, draught;
form, delineation;
writing.
cf. Գծագրութիւն.
baseness;
filthiness, meanness, sordidness, niggardness.
vile, abject;
sordid, niggardly.
cf. Գծծութիւն.
cf. Գծուծ.
cf. Գղզիկ.
estimate, valuation, taxation, tariff.
ambulatory;
moveable.
gait, carriage;
deportment;
— ջրոց, course.
to cause to walk or run.
that causes to walk, that moves.
tennis
bombardment.
sphericity.
gipsy.
cf. Նախապատուար.
wrong, affront, injury, offence, outrage;
blame, reproach, censure;
shame, dishonour, opprobrium, infamy, ignominy;
—նս դնել, գործել ումեք, to affront, to wrong, to insult, to disgrace, to dishonour, cf. Նախատեմ;
լինել — ազգաց, to become the scorn of nations;
բառնալ զ—նս, to wipe off the ignominy;
ի —նս քո, for thy shame.
cf. Նախագիտութիւն.
first, primitive, ancient, old;
ancient, chief;
—ք, the ancients, ancestors, antecessors, forefathers;
ի —նումն, anciently, formerly, in times past, in former ages.
to take one's chance, to expose oneself, to attack, to be foremost in the battle, to charge the enemy;
to fight, to struggle, to wrestle, to wage war;
to make great efforts, to take much trouble, to persist;
to exercise oneself, to practise;
to devote oneself, to become a martyr;
ի ճգնութեան վարս —, to lead an ascetic life.
letter, writing, missive, despatch, epistle;
ցանկալի, երկայն, սիրալիր —, a pleasant, long or chatty, charming letter;
երկտող —, a few lines, a note;
քառիջեան —, a letter of four pages;
թուղթ —ի, letterpaper;
կշիռ —աց, letter-balance;
տուն —աց, post-office;
— կանխավճար, postpaid;
— գրել, ընդունել, to write, to receive a letter;
տալ զ— to send a letter;
փրկանաւորել զ—, to frank, to prepay, to pay the postage of a letter;
թելադրել, ստորագրել, կնքել զ—, to dictate, to sign or subscribe, to seal a letter.
cf. Նայեցուած.
cf. Նանրախորհուրդ.
to become useless, to cease to be, to faint, dwindle or vanish away, to come to nothing;
— ի խորհուրդս, to become wise in one's own eyes, conceited, infatuated.
hare, puss;
Lepus, the hare;
արու —, buck-hare;
մատակ —, doe-hare;
ձագ —ի, levret;
հետք —ի, form, prick;
գետնափոր —, rabbit, cony;
cf. Ճագար;
—ի ականջ, hare's ear;
—ի ոտն, hare-foot, hare-wort.
nadir;
cf. Սուզակէտ.
orange-blossom;
ջուր —ծաղկի, orange-flower water.
ship, vessel, boat;
cf. Նաւակ;
cf. Լաստ;
water-vessel, pitcher, urn, jar, earthen-vessel;
— քարեղէն, basin or vase of stone;
cf. Քարենաւ;
— պատերազմիկ, three benched galley, trireme;
— մեծ, line of battle-ship, man of war;
— հրձիգ, fire-ship;
— հինից, privateer, corsair;
— զօրագլխական, admiral's ship, flagship;
— զրահեալ, armoured ship, armour-plated ship;
— վաճառական, merchant-man, merchant-ship, trading-vessel;
— շոգեմուղ, steam-ship, steamer;
— առագաստաւոր, sailing-boat;
— թեւճակաւոր, row-boat;
գումարտակ —ուց, fleet;
վարձ —ու, freight;
վարձել զ—, to freight or charter a vessel;
կպրով օծանել or կպրաձիւթել զ—, to tar, to careen, to caulk a ship;
կպրաձիւթող —ուց, caulker;
մտանել or ելանել, երթալ ի —, to embark, to go on shipboard, to go on board a ship, to take a shipping;
ելանել ի —է, to land, to go a-shore, to disembark;
դնել ի —, to embark, to ship, to export;
հանել ի —է, to disembark, to put a-shore, to unload goods.
boat, bark, barge;
— գետոյ, wherry, sculler;
— վենետկեան, gondola;
տաճիկ —, caic;
անգղիական —, outrigger;
— նաւու, yawl, skiff, shaloop;
— տափարակ, ferry-boat, lighter;
վարձ, սակ —ի, tariff, rate.
naval;
nautical;
— զօրութիւն, sea-forces, marine, navy;
— գիտութիւն, navigation, art of sailing.
inauguration, dedication, consecration;
feast, festival, rejoicing;
cf. Խթումն;
առնել զ—իս շինուածոյ, to inaugurate a building;
—իս առնել սեղանոյն, to dedicate or consecrate an altar.
cf. Նաւամարտութիւն.
port, haven, harbour, sea-port;
the port of salvation;
cf. Նաւակայք;
ընդարձակ, անքոյթ, գեղեցիկ —, a spacious, safe, fine harbour or port;
— գետոյ, wharf, quay;
հրամանատար — գստից, harbour-master;
դիւրամերձենալի —, port accessible at any time of the tide;
դժուարամուտ —, harbour with a bar;
մտանել, հասանել, իջանել ի —, to harbour;
(նաւ) to sail into or enter harbour;
(շոգենաւ) to steam into harbour;
հասանել ողջամբ ի —, to get safe into port;
to arrive safe;
նաւաբեկ լինել ի —գստեան, to be wrecked in port.
tug-boat, tug, tow-boat;
— շոգենաւու, steam-tug;
navigator;
cf. Նաւուղիղ;
seaman, boatman, gondolier, rower.
tiling, roof;
ընդ or զցուոցն կախել, to let down through the roof.
to dissipate, to disperse;
to volatilize, to exhale, to evaporate, to vanish;
— զմիտս ուրուք, to distract, to divert from, to turn from or away;
— զոք յարտօսր, to excite a person's compassion, to move, to affect.
to be dissipated, dispersed;
to be turned to vapour, to be evaporated, volatilized, exhaled;
tobe in one's dotage, to twaddle, to dote, to get heedless;
— յարտասուս, to melt in tears;
— մտօք, to be wrapt or absorbed in contemplation, to be absent in mind, inattentive.
to bring forth, to litter, to have young;
— շան, to pup;
— կատուի, to kitten;
— գաղանաց, to cub;
— (ծնանել) ծովու, to calve;
— (ծնանել) խաշանց, to lamb;
— (ծնանել) գրաստուց, to foal;
— այծի (ծնանել), to kid
cf. Ցունց տամ;
— զձեռն, to shake hands.
reflections;
flashes;
cf. Ցոլացումն.
cf. Ցօղուն.
millepede;
cf. Նեպուկ.
showing, indication, mark, index, sign, testimony;
demonstration, evident proof;
show, appearance, parade, ostentation;
spectacle, laughing-stock, butt;
հաստատուն —, plain proof;
— բարեկամութեան, show of friendship;
— մեծարանաց, demonstration of respect;
ի —, ի —ս, ի —ս ինչ, only for show, for pretence, for ostentation;
—ս առնել, to shew, to show off, to make parade or display of, to display;
առնել ինչ ի —ս մարդկան, to do any thing so as to be seen of men, ostentatiously, for mere shew, to obtain applause fraudulently;
լինել ի —ս, to be exposed to mockery or contempt, to be the laughing-stock, the butt of;
զոմանս — առնել ի խրատ այլոց, to hold up to opprobrium for example to others.
wheat;
corn, grain;
տուրք ցորենոյ, cornage;
փոխինդ ի ցորենոյ եւ ի կաթանէ, frumenty;
հարկանեն ճճիք զ—, weevils destroy corn.
cf. Ցոփութիւն.
cf. Ցրուեմ;
to transgress, to violate, to break, to infringe;
— զխորհուրդս, to reveal secrets;
to thwart the projects, to counteract the designs, to baffle the devices of a person;
— ցինչս, to lavish, to waste, to squander, to run through, to dissipate;
— զմիտս, to distract, to divert, to call off;
— զխաւար, to dispel the darkness.
cf. Ցրուիչ;
divergent;
diffusive;
dispersive.
pile-driving;
cf. Մեքենայ;
pile-driver;
— ոլորանաւոր, pile-driving engine with pincers;
— չուանաձիգ, ringing pile-engine.
dew;
չիթ —ոյ, dew-drop;
— քաղցրածաւալ, the gently-falling dew;
— քաղցրութեան, the benign dew.
cf. Ցօղաբուխ.
to dew;
to bedew, to sprinkle or cover with dew, to besprinkle, to wet, to water;
— անձրեւ, to rain;
— արտօսր, to shed tears, to weep;
— բերանով, to sprinkle with the mouth;
ցօղէ, the dew falls;
ամպք զօղեցին ջուր, the clouds melted in rain.
the thirty fourth letter of the alphabet and the seventh of the vowels;
seven thousand;
seven thousandth;
It is used both as a vowel & as a consonant. As a vowel for example in the words իւրաքանչիւր, ուխտ, etc., and as a consonant in the words հաւատ, սեաւ, հիւանդ, etc.;
It is only used as a medial final letter, sometimes serves for the consonant վ, for instance : օթեւան — օթեվան, երիւար — երիվար, վաւաշ — վավաշ, etc, or for the diphthong u, as, հւսւտ instead of հիւսիւս;
There is no proper word beginning with this letter, but on account of its affinity with the letter հ, it is sometimes substituted for it;
Joined with ի (իւ), it is generally pronounced like the French u as : դիւր, հիւր, դիւթ, & preceding the ո (ու) is pronounced like the English ou. Preceded also by ա (աւ), was anciently pronounced o as : աւրհնեմ — օրհնեմ, աւր — օր;
It is sometimes used instead of the suffixes ի & յ as : ւայդմանէ — յայդմանէ, ւիւրաքանչիւր — յիւրաքանչիւր;
In poetry, it is sometimes used instead of the conjunction եւ or ու.
cf. Փաթութ.
turban;
head-dress, head-band, fillet, band;
hood, cowl;
cf. Վակաս, cf. Ուրար.
to shut, to close;
to shut up, to enclose, to fence in, to bar;
to shut, to lock;
ի ներքս —, to shut up, to beset, to hem round, to encircle, to surround, to encompass;
— բանտի, to imprison, to put in jail;
— զբան, to conclude, to close, to end;
— ինչ յումեքէ, to prohibit, to forbid;
— զարգանդ (կնոջ), to procure sterility;
— զոք ի ձեռս ուրուք, to deliver up, to betray;
ի ներքս փակեալ, herein enclosed;
փակեալ էին ընդ իշխանութեամբ մահու, they were subject to death;
փառքն աստուծոյ զքեւ փակեսցին, may divine glory encompass you !
cf. Դուռն, cf. Յոյս.
cf. Փաղփումն.
cf. Փայլածու.
to lighten;
to throw out sparks, to scintillate, to sparkle, to gleam, to shine;
to cause to flash or sparkle;
— զփայլատակունս, to make the lightning flash;
բոց աստուածային յաչաց նորա —կէր, divine fire flashed from his eyes;
to shine, to glitter, to gleam, to flash, to sparkle, to glisten, to be resplendent;
to cause to shine, to give a lustre or brightness to, to polish, to furbish, to burnish;
խնդութիւն փայլէ յաչս նորա, joy shines in his looks.
shining;
cf. Փայլածու.
wood;
tree;
— կենաց, the Holy-Rood, the Cross;
tree of life, lignum-vitae, guaiacum, thula or thuya;
— խնկոց, odorous, scented wood;
— իւղոյ, olive-wood, olive;
չնչին —, fragile wood;
— այրելի, fire-wood;
— հարկանել, պատառել, to cut wood;
to cut down, to fell;
— ընկենուլ, to draw or cast lots;
կախել զ—է, to crucify.
cf. Մլուկն.
cf. Փառաւորեցուցանեմ.
gloriously, with glory, pompously, splendidly;
ճշմարիտ, անարատ or անստգիւտ, անեղծ, անկապուտ, շքեղ, յաւերժական —, true, spotless, solid, real, great, imperishable glory;
սուտ, փախստական, սնոտի, կորստական —, false, fleeting, vain, perishable glory;
սիրել զփառս, to love glory;
փառս ստանալ, to acquire fame or glory;
փառաց ի փառս բարձրանալ, to be raised or exalted to the highest pitch of glory;
ընթանալ ի փառս, to be in a fair way the glory;
անկապուտ փառս անձին համարել, to put one's chief glory in;
ուղիղ փառս ունել, to be of an orthodox belief or profession, to have a catholic sense;
տալ փառս աստուծոյ, to glorify God, to give or render glory to God, to thank God;
վասն փառաց մեռանել, to die for glory;
անկանել փառօք, to fall gloriously;
յաւերժացուցանել զփառս իւր, to make one's glory eternal;
կնիք տալ փառաց, to put the seal to one's fame;
տենչալ փառաց, զակատիլ զհետ փառաց, to aim at glory, to pursue glory;
աղարտել զփառս իւր, to tarnish one's glory, to stain one's reputation;
աղօտացուցանել, նսեմացուցանել զփառս իւր, obscure, darken or efface one's glory;
անկանել ի փառաց, to abase, degrade or dishonour oneself;
առանց փառաց, inglorious;
փառաւորեալ փառօք, covered with glory, with laurels, renowned, famous;
շքեղապանծ փառօք, with extraordinary splendour;
փառս քեզ համարեսջիր, make it your aim and glory to;
տեսէք, մի գուցէ քակտեսջիք ի փառացդ, take care not to lose your renown;
անմահական փառս յաւելցէ քեզ այս, this will bring you immortal glory;
նսեմացեալ անհետանայր գոգցես եւ — նորա զոյգ ընդ բաղդին, his glory seemed to be eclipsed with his fortune;
ի փառս աստուծոյ, to the glory of God;
— հօր, the Gloria Patri;
— տեառն, — աստուծոյ, glory to God ! God be praised! thank God !
— քեզ, տէր, glory to Thee, o God;
— ի բարձունս աստուծոյ, glory to God in the highest;
որում միայնոյ վայելեն —, to Whom alone glory belongs.